Σχόλια

Η ( Οδύσσεια ) της Πηνελόπης Βολτέρρα Μία σειρά είκοσι έξη έργων με κεντρικό θέμα την Οδύσσεια παρουσιάζει στη νέα της εργασία η Πηνελόπη Βολτέρρα, μία σειρά που συνδυάζει εικαστικό έργο και λόγο, ως απόπειρα καταγραφής της δικής αλήθειας, όπως αυτή βιώνεται από τον καλλιτέχνη μέσα από το ταξίδι του ομηρικού ήρωα. Χωρίς να παραβλέπουμε τους κινδύνους που παραμονεύουν σε ένα τέτοιο εγχείρημα, καθώς πάντα υπάρχει η δυσκολία του λόγου να αποδώσει το περιεχόμενο μίας εικόνας και αντίστοιχα η δέσμευση της να μείνει πιστή στο λόγο η ζωγράφος φαίνεται εδώ ότι ξεπερνά τις παγίδες που ελλοχεύουν στην τόλμη του εγχειρήματός της. Σαν ένας άλλος ομηρικός ήρωας η καλλιτέχνης ξεκινά μία προσωπική ανάγνωση της Οδύσσειας, μία παρουσίαση της δικής της περιπέτειας στις ατραπούς, τα επικίνδυνα μονοπάτια και στις βαθιές άγριες θάλασσες για την εύρεση της Αλήθειας, της ουσίας των όντων, της νομοτέλειας της ζωής. Ορμώμενη συνειρμικά πιθανά από το δικό της όνομα (Πηνελόπη) μας παρουσιάζει τη διττή υπόσταση (φύση) του ανθρώπου, Οδυσσέα και Πηνελόπη μαζί. Ως Οδυσσέας είναι η περιπλανώμενη σκέψη, η αναζήτηση του νου. Ως Πηνελόπη, η γυναικεία υπόστασή του, η προστατευτική και παντοδύναμη μήτρα, η θαλπωρή και η σιγουριά της. Η Οδύσσεια δεν είναι παρά η αιωνιότητα του γίγνεσθαι, η ατέρμονη προσπάθεια του ανθρώπου να γνωρίσει τον κόσμο μέσα από τον εαυτό του, το κτίσιμο και το γκρέμισμα της προσωπικότητάς του, οι εναλλαγές και η εξέλιξη στη μορφή του, οι προσδοκίες και οι ματαιώσεις, η ίδια η περιπέτεια της ζωής με το μυστήριο και το μεγαλείο της. Κάθε περιπέτεια του Οδυσσέα, ανθρώπου-καλλιτέχνη, κάθε σταθμός του ταξιδιού, κάθε ανυπέρβλητη δυσκολία οδηγεί στη Γνώση, την Αλλαγή, τη Λύση, την Κάθαρση. Με τον εαυτό μας παλεύουμε. Εν τέλει ο τερματισμός του ταξιδιού βρίσκεται μέσα στο ίδιο μας το σώμα και η οδυνηρή μα και τόσο γοητευτική περιπλάνηση εκτός βρίσκει την απάντηση εντός μας. Οι Λωτοφάγοι, οι ασκοί του Αιόλου, οι Λαιστρυγόνες, οι Κύκλωπες, η Κίρκη, η εις Άδου κάθοδος σηματοδοτούν τις στάσεις στη διαδρομή, από την καταπολέμηση του ασυνειδήτου, το σφράγισμα της μνήμης, την επέλαση της Λήθης, ώστε να ξεχάσουμε την παγκόσμια ψυχή μας, το άμορφο που μας ενώνει. Παράλληλα μας οδηγεί στην επιθυμία διαμόρφωσης της ατομικότητας, στην επαναφορά μας στο σωστό δρόμο μέσω της διάλυσης, της αποδόμησης της μορφής, τη διαρκή διαμάχη του ανθρώπου με τη μορφή-μορφές του ως την τελική αναγνώριση και συνύπαρξη και βέβαια το πέρασμα στον θάνατο και την επιστροφή στη ζωή. Άραγε, γιατί η επιλογή της επιστροφής, αν ο θάνατος είναι -καθώς λένε- μία διείσδυση στην Αλήθεια, διερωτάται η καλλιτέχνης. Και να που η Πηνελόπη με τις τόσες ιδιότητες έρχεται στο τέλος να σφραγίσει τον επίλογο της ιστορίας. Με τη σοφία της, την αγάπη της, τη γνώση της η πανανθρώπινη μήτρα απαντά. Η αναζήτηση της μίας και μόνης Αλήθειας οδηγεί στη συνειδητοποίηση πως το ταξίδι ποτέ δεν τελειώνει, πως οι απαντήσεις ποτέ δεν έρχονται ολοκληρωμένες, πως μόνο ψήγματα του κόσμου συλλέγουμε και η αγωνία του καλλιτέχνη, που πλάθει μορφές από την μορφή του, κόσμους μέσα από τον κόσμου του, συνεχίζεται δια βίου. Ο Οδυσσέας στη συνείδηση του καλλιτέχνη ποτέ δεν φθάνει στην Ιθάκη, όπως ο μέγας ποιητής θέλησε να μας ανακουφίσει. Το αέναο ταξίδι του ανθρώπου σηκώνει άγκυρα από το ΕΙΝΑΙ του, λούζεται τη θάλασσα, δέρνεται στο έξω κόσμο, ταξιδεύει στο Σύμπαν και βρίσκει αγκυροβόλι, μα όχι απάγγειο στο λιμάνι της ψυχής του. Μήπως τελικά η πορεία του ανθρώπου προς την Ουσία και το μεγαλείο της υπάρξεώς του διαβαίνει τους ίδιους δρόμους με την καλλιτεχνική δημιουργία; Χωρίς αμφιβολία οι είκοσι έξη παραστάσεις της Πηνελόπης Βολτέρρα που εικονογραφούν τη προσωπική της ανάγνωση για την Οδύσσεια δεν υποτάσσονται σε κανένα επίπεδο στην αφηγηματική ροή των επιμέρους ραψωδιών του ομηρικού έπους. Όπως είναι φυσικό η ζωγράφος δεν επιδιώκει να δώσει περιγραφικά την αλήθεια της και το νόημα της κάθε ραψωδίας ούτε να εστιάσει ανεκδοτολογικά η άλλα στοιχεία. Στη σειρά εξαίρονται με σαφήνεια τα συμβολικά περισσότερο στοιχεία που γίνονται σαφέστερα κατανοητά με τη αντιπαραβολή του κειμένου που τα συνοδεύει, ως μία ενότητα λόγου και εικόνας που λειτουργεί ως σύνολο και όχι συμπληρωματικά το ένα στο άλλο. Αυτή η ενότητα είναι ευδιάκριτη και στις επιμέρους παραστάσεις με κυρίαρχα μορφολογικά στοιχεία τη συνοπτική απόδοση, τον αινιγματικό χώρο, τις σχηματοποιημένες και φασματικές μορφές, τα έντονα καμπυλόγραμμα θέματα, την αποπνευμάτωση του υλικού και την εξαυλωση του γήινου στοιχείου. Η ζωγράφος δεν θέλει να περιγράψει αλλά να υποβάλλει, δεν επιχειρεί να εξιστορήσει αλλά να υπαινιχθεί, δεν επιδιώκει να επιβεβαιώσει αλλά να αμφισβητήσει, δεν προσδοκά να αποκαλύψει στον θεατή αλλά να τον μυήσει στα ερωτήματα που θέτει, δεν επιθυμεί τη γνωστή αλλά τη δική της αλήθεια. Θάνος Χρήστου, Ιστορικός Τέχνης Επίκουρος Καθηγητής Ιστορίας της Τέχνης, Πανεπιστημίου Ιωαννίνων